A Way to Enjoy the Ride : Περιπλανώμενοι στον Λαβύρινθο της Ανθρώπινης Εμπειρίας

Ένα από τα χαρακτηριστικά που έχουν αποδοθεί στην ανθρώπινη ύπαρξη, είναι η έμφυτη τάση της να βρίσκει και να αποδίδει νόημα και σκοπό, τόσο στην ίδια, όσο και σε κάθε της εκδήλωση και δραστηριότητα.

Η συνδιαλλαγή με αυτό το μέγα ανθρώπινο μυστήριο, συνήθως κορυφώνεται, όταν αρχίζουν να καταρρέουν τα πρόσκαιρα νοήματα που έχουμε αποδώσει πίσω από τις επιλογές μας, τις επιδιώξεις και τους στόχους της ζωής μας.

Και τότε είναι η στιγμή που ξεκινάμε ένα ταξίδι μέσα στο χάος και την πολυπλοκότητα, τόσο της ανθρώπινης ιστορίας, όσο και του παρόντος και του μέλλοντος της ανθρώπινης ύπαρξης.

Η ζωή, σε όλη την ένδοξη ακαταστασία της, μπορεί μερικές φορές να μοιάζει σαν ένας χαοτικός λαβύρινθος. Στους διαδρόμους του οποίου κυνηγάμε προσδοκίες, σκοντάφτουμε σε αδιέξοδα που φέρνουν απογοήτευση και περιστασιακά βλέπουμε μια λαμπερή, αντικατοπτρική σκοπιμότητα, που εξαφανίζεται πριν προλάβουμε να την αγγίξουμε, έστω αντιληπτικά.

Η ακατάπαυστη αναζήτηση του «νοήματος» μπορεί να γίνει ένα βαρύ σακίδιο, καθώς περιηγούμαστε στον φαινομενικό παραλογισμό της ύπαρξης.

Αν έχεις κοιτάξει, έστω και μια φορά, κατάματα αυτό το χάος, ή αν βρίσκεσαι αντιμέτωπος με αυτό, ετούτη την περίοδο, ξέρεις για τι μιλάω.

Για εκείνο το ταξίδι που ξεκινά, όταν ένα αόρατο σφυράκι, έρχεται και σπάει το γυαλί, που περιορίζει τη συνείδησή μας να συλλάβει όλα εκείνα που θα έβαζαν σε τάξη την ανθρώπινη ύπαρξή μας, και θα της προσέδιδαν σαφώς ορισμένη κατεύθυνση και προορισμό.

Σε μία πρόσφατη συζήτηση, με έναν συναναζητητή - που πρόσδωσε τον τίτλο «Intellectual Loners», για όσους βρισκόμαστε σε τέτοιες αναζητήσεις, μιας και όση συντροφιά και αν διαθέτουμε, αυτό το ταξίδι έχει μία μοναδικότητα και αναγκαία μοναχικότητα στο βίωμά του - καταλήξαμε σε κάποια συμπεράσματα για το πως θα μπορούσε να γίνει λίγο πιο ανάλαφρη αυτή η περιπέτεια, για εκείνους που περιπλανιούνται μέσα στον λαβύρινθο.

Συμπεράσματα, που αποτελούν ένα απόσταγμα των βιωματικών μας εμπειριών, και που εδώ θα τα μοιραστώ μαζί σου, με την ελπίδα πως ίσως αποτελέσουν και για εσένα ένα σημείο ανακούφισης, για τις στιγμές που παρασυρόμαστε, σαν χαμένες ψυχές, στα βαθιά νερά των ατελείωτων και αναπάντητων «γιατί;». Εμπειριών που μας θέτουν σε αντίθετη τροχιά από αυτήν του παραλογισμού της ίδιας της ζωής, όπως την διαμορφώνει ο σύγχρονος πολιτισμός.

Δεν πρόκειται περί κάποιας ανακάλυψης. Αλλά, για μία διαφορετική προσέγγιση και εφαρμογή, ήδη γνωστών τακτικών, που μέσα από τα βιωματικά μας ταξίδια, μας έχουν βοηθήσει να επιστρέφουμε από το χείλος της υπαρξιακής ματαιότητας, σε μικρούς θύλακες νοήματος και αυθεντικότητας, ακόμη και όταν η ζωή, μας φάνταζε ως ένα τραγικό κοσμικό αστείο.

Με αγάπη από εμένα και τον φίλο μου τον Enzo - που με το ένα πόδι πατά στα πλαίσια της ερευνητικής νευροεπιστήμης και με το άλλο στην ελευθερία της φιλοσοφίας - σε εσένα που αποφάσισες να βουτήξεις, ακόμη πιο ουσιαστικά, στα νερά της ζωής.

1. Αγκαλιάζοντας την άβολη παύση

Πολλοί άνθρωποι φοβούνται να σταματήσουν το τρέξιμο έστω και για λίγο, γιατί η αρχική αιτία που τους έθεσε σε αυτήν την πορεία δεν ήταν ταυτισμένη με την προσωπική τους βαθιά και αληθινή θέληση. Για κάποιο πρόσκαιρο και στιγμιαίο λόγο, ξεκίνησαν να τρέχουν χωρίς να έχουν πρώτα εξερευνήσει και συνειδητά επιλέξει μία πορεία ευθύγραμμη με όσα πραγματικά είναι.

Ναι, πολλές φορές δεν γνωρίζουμε καλά - καλά τον εαυτό μας, πως είναι δυνατόν να γνωρίζουμε την σωστή για εμάς κατεύθυνση;

Όμως, όποια στιγμή και αν επέλθει αυτή η επίγνωση, το σημαντικό είναι να δώσουμε στον εαυτό μας την ευκαιρία να την ανακαλύψει. Έστω και κομμάτι, κομμάτι.

Ο σύγχρονος πολιτισμός λατρεύει τις μεγάλες ταχύτητες, την ακατάπαυστη απασχόληση και τα συνεχή επιτεύγματα.

Φοράμε τα γεμάτα και ασφυκτικά προγράμματά μας, όπως τα παράσημα τιμής, μπερδεύοντας συχνά τη δραστηριότητα με τον σκοπό.

Και κάποιες στιγμές, κάτι «τυχαίο» συμβαίνει, σπάει το γυαλί της αντίληψής μας, και αναδύεται μια εσωτερική «φωνή», η οποία μας προτρέπει να αναζητήσουμε το νόημα πίσω από το ακατάπαυστο, χαοτικό τρέξιμο.

Τότε, ερχόμαστε αντιμέτωποι με τον φόβο της ματαίωσής. Και κάποιες φορές βρισκόμαστε σε μία εσωτερική σύγκρουση, όπου η αυθεντικότητά μας, δίνει μάχη για να εκθρονίσει τον «ποντικό» που τρέχει ασταμάτητα πάνω στον τροχό.

Μέσα σε αυτό το χάος των ακατάπαυστων δραστηριοτήτων, υπάρχει μία υπερδύναμη που τάσσεται υπέρ μας. Η συνειδητή και οργανωμένη παύση του κυνηγιού των επιτευγμάτων και των δραστηριοτήτων, σε κατάλληλες στιγμές και δόσεις.

Μία δύναμη που φέρνει ισχυρότερα αποτελέσματα, έναντι της φυγής στην οποία μπορεί να μας τρέψει ο φόβος και η βολικότητα της συνήθειας.

Αν παύσουμε για μια στιγμή και με ψυχραιμία, αφοβία και υπομονή, καθίσουμε στην ησυχία, σταδιακά θα αρχίσουμε να προσεγγίσουμε τις δικές μας αυθεντικές απαντήσεις στα ερωτήματα «γιατί τα κάνω όλα αυτά;», «τι πραγματικά έχει σημασία για εμένα;», «που και πως θέλω να ζω;», «που βρίσκεται το νόημα της δικής μου ζωής και πόσο κοντά είναι με τις επιλογές μου;».

Ερωτήσεις που αν αντιμετωπίσουμε με σοβαρότητα, γίνονται άβολες, αναστατώνουν και προκαλούν δυσφορία και ματαίωση. Μα ταυτόχρονα, μας προσκαλούν να σπάσουμε την πιθανή εξαρτημένη ζωή μας από τις κοινωνικές προσδοκίες και τις επηρεαζόμενες προσωπικές μας πεποιθήσεις.

Όμως, παρά την αρχική αναστάτωση, μέσα στην παύση, ένας σπόρος αυθεντικότητας θα ξυπνήσει και θα αρχίσει να φυτρώνει για να δώσει καρπούς στην πραγματικότητά μας.

Και οι καρποί αυτοί, που ευδοκιμούν σε κλίμα παύσης και συνθήκες αυθεντικότητας, είναι γλυκύτεροι από τη γεύση, που ίσως έχουμε μέχρι ώρας στα χείλη.

2. Αναπλαισίωση της Αφήγησης

Η κοινωνία, εδώ και πολλές δεκαετίες, μας ταΐζει συνεχώς την αφήγηση της γραμμικής προόδου — με επικρατέστερο σενάριο το «εκπαίδευση, καριέρα, γάμος, παιδιά και συνταξιοδότηση».

Μία γραμμική πρόοδος που έρχεται και ταυτίζεται με το σκοπό και το νόημα της ζωής.

Αλλά, τι γίνεται αν αυτό το σενάριο δεν έχει απήχηση στην δική μας πραγματικότητα; Τι γίνεται αν η διαδρομή μας λάβει απροσδόκητες στροφές, περιλαμβάνει παρακάμψεις και αγκαλιάζει παύσεις, αλλαγές και ανατροπές;

Τι γίνεται, όταν δεν έχουν όλοι ίσες ευκαιρίες σε αυτήν την γραμμική πρόοδο;

Τι γίνεται, όταν όσα δεν μπορούμε να ελέγξουμε έρχονται και σπάνε την αλληλουχία αυτής της γραμμικότητας;

Χάνουμε την πρόοδο; Χάνουμε το νόημα πίσω από τις επιλογές μας; Χάνουμε την πραγμάτωση του εαυτού μας; Χάνουμε τον σκοπό της ζωής; Χάνουμε την αξία μας, ως ανθρώπινες υπάρξεις; Ή μήπως έχουμε αντικαταστήσει την αυθεντική, προσωπική μας πρόοδο, με την πρόοδο που έχει οριστεί και επιβληθεί στον νου μας, σχετικά με το νόημα της πορείας μας στη ζωή και των επιτευγμάτων μας μέσα σε αυτήν;

Μήπως, χρειάζεται να επαναπροσδιορίζουμε την αφήγηση της γραμμικής προόδου;

Αν είμασταν ελεύθεροι από τις επιβαλλόμενες αφηγήσεις, ποια θα ήταν η προσωπική μας αφήγηση για τον σκοπό της ανθρώπινης ζωής μας και όσων χρειάζεται να βιώσουμε και να πραγματώσουμε σε αυτήν;

Μετράται η επιτυχία μας στην εμπειρία της ανθρώπινης ύπαρξης, μόνο μέσα από τα επιτεύγματα της γραμμικής προόδου; Ή ίσως, κάπου εκεί μέσα στις αφηγήσεις που ακολουθούμε, θα ήταν ωφέλιμο να προσθέσουμε την ευθυγράμμιση των πράξεων μας με τις αξίες μας, όσο αντιφατικός και αν είναι ο κόσμος σε σχέση με τις προσωπικές μας αξίες.

Κάνοντας μία τέτοια αλλαγή στην αφήγηση της προόδου μας, δεν θα οδηγήσει στην εξαφάνιση του παραλογισμού της ζωής εν γένει. Αλλά, θα οδηγήσει στην δημιουργία ενός νέου προσωπικού καμβά, επί του οποίου θα είμαστε ελεύθεροι να ζωγραφίσουμε και να προσδιορίσουμε το προσωπικό μας νόημα, μέσω της δική μας εμπειρίας ως ανθρώπινες υπάρξεις.

3. Καλλιέργεια της περιέργειας, όχι της σύγκρισης

Η σύγκριση οδηγεί στην δημιουργία μίας ζωής η οποία μπορεί και να απέχει από όσα είμαστε αυθεντικά.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μάς βομβαρδίζουν με επιμελημένες πραγματικότητες, γεννώντας δυσαρέσκεια και συνεχή λαχτάρα για «περισσότερα».

Θα μπορούσαμε, αντί της σύγκρισης με τις κατακτήσεις άλλων ανθρώπων, να υιοθετήσουμε την περιέργεια. Να αγκαλιάσουμε την εξερεύνηση τόσο του εαυτού μας, όσο του κόσμου, της ζωής και της ανθρώπινης ύπαρξης.

Υπάρχουν πολλές πηγές που μπορούν να τροφοδοτήσουν την περιπέτεια της εξερεύνησης και της περιέργειας, όπως η φιλοσοφία, η μελέτη διαφορετικών πολιτισμών, οι θεολογίες, οι επιστήμες. Αλλά, και η εξερεύνηση του ίδιου μας του εαυτού με την ενασχόληση των ξεχασμένων μας ταλέντων, ή ακόμη και η επίγνωση που προκύπτει μέσα από την επιλογή νέων, άγνωστων μέχρι χθες, δραστηριοτήτων.

Ο κόσμος είναι γεμάτος με ομορφιά, ποικιλία και συναρπαστικά μυστήρια που πυροδοτούν τη χαρά, τον ενθουσιασμό, τον θαυμασμό, την εξερεύνηση και την περιέργεια.

Ο παραλογισμός της ζωής μπορεί να γίνει βάρος, αλλά μπορεί να αποτελέσει πηγή τροφοδότησης και πρόσκλησης για εξερεύνηση, για δημιουργική αμφισβήτηση, και γιατί όχι την αιτία να ανακαλύψει κανείς το νόημα στην ίδια την πράξη της περιπέτειας της.

4. Εύρεση Σκοπού στο Μικρό

Πολλές φορές δημιουργείται η εντύπωση πως το νόημα και ο σκοπός βρίσκεται μέσα στα πομπώδη και στις «ηρωικές» πράξεις.

Όμως, ακόμη και οι ήρωες ζυμώθηκαν, μέσα από την αθροιστική εμπειρία όλων εκείνων των μικρών βιωμάτων. Μέσα από την δύναμη των μικρών και ουσιαστικών ενεργειών, που αθόρυβα τους σμίλεψαν.

Οι φαινομενικά ασήμαντες πράξεις, που τροφοδοτούνται από την καλοσύνη, τη συμπόνια, τις αξίες, την αγάπη και την ηθική. Πράξεις που υφαίνουν λίγο – λίγο το σκοπό και το νόημα της ζωής του ήρωα. Πράξεις και επιλογές, που αν δεν υπήρχαν, δεν θα υπήρχε και ο ήρωας.

Όποιον ήρωα και αν μελετήσουμε, θα διαπιστώσουμε πως η πορεία του προς την κατάκτηση του ηρωισμού του, είχε αφετηρία τον παραλογισμό της ανθρώπινης εμπειρίας. Μα περιείχε ακλόνητα, σταδιακά και σταθερά την εντρύφηση σε όλα εκείνα που έχουν ουσία.

Εκείνα τα μικρά που συνθέτουν τις δυνάμεις, τον σκοπό και το νόημα της ζωής του ήρωα.

Όλοι οι άνθρωποι μπορούν να έχουν νόημα και σκοπό μέσα από την περιήγησή τους στα «μικρά» της ζωής.

Δεν εξαφανίζεται το χάος, ο παραλογισμός και η φαινομενική ματαιότητα της ζωής, αλλά διαφοροποιείται η γεύση και η ουσία της εμπειρίας.

Και επιπλέον η υποτίμηση προς τα απλά και μικρά, αντικαθίσταται με εκπαίδευση επί της πράξης σε όσα λαμβάνουν τον περισσότερο χώρο και χρόνο στη ζωή μας.

5. Αγκαλιάζοντας το Ταξίδι

Η ζωή, με όλη την παραδοξότητά της, δεν παρέχει πάντα έναν σαφή οδικό χάρτη ή μια οριστική απάντηση στο νόημα όλων, όσων μας απασχολούν.

Αλλά, ίσως αυτή να είναι και η ομορφιά του ταξιδιού.

Ο παραλογισμός, κάποτε πηγή υπαρξιακής αγωνίας, γίνεται πηγή απελευθέρωσης, καθώς ο γρίφος μετατρέπεται σε μυστήριο που μας αποκαλύπτεται, όταν είμαστε έτοιμοι να το δούμε με τα εσωτερικά μάτια μας.

Ίσως, να είναι και ο μόνος τρόπος να απελευθερωθούμε από τα δεσμά των άκαμπτων προσδοκιών. Ίσως, να είναι η οδός που θα ανοίξει τον ορίζοντα του μυαλού και της καρδιάς μας, προς τις ατελείωτες δυνατότητες, που βρίσκονται πέρα από τα όρια ενός προκαθορισμένου σεναρίου.

Αν μάθουμε να αγκαλιάζουμε το ταξίδι και την περιπέτεια, με όλες τις ανατροπές και τις παραλλαγές με τις οποίες ξεδιπλώνεται μπροστά μας, ίσως βρούμε περισσότερα από όσα φανταζόμαστε.

Η διαδρομή μέσα στον λαβύρινθο, απαιτεί τον συνδυασμό δύο σπουδαίων ικανοτήτων. Αυτή της οργάνωσης και της μεθοδευμένης στρατηγικής επί του σκοπού, και ταυτόχρονα αυτή της πλήρους άφεσης που επιτρέπει στα γεγονότα να ρεύσουν και να διαμορφώσουν την πορεία.

Αν μάθουμε να αγαπάμε το ταξίδι, το ταξίδι θα μας αποδώσει την αγάπη του και θα μας οδηγήσει, ίσως και γρηγορότερα, εκεί που θα βρισκόμαστε ένα βήμα πιο κοντά στον προσωπικό σκοπό μας.

Και τότε το νόημα, πίσω από όλα όσα επικρατούν στον κόσμο του παραλογισμού, θα αρχίσει σταδιακά να εντάσσεται και στα πλαίσια της λογικής με αποδείξιμα επιχειρήματα.

Όπως ακριβώς συμβαίνει με τα θαύματα. Αν δεν τα έχεις βιώσει, ανήκουν στη σφαίρα του παραλογισμού και της φαντασίας. Αλλά, όταν τα γνωρίσεις, βιωματικά σου αποκαλύπτονται όλες οι λογικές αποδείξεις που έχεις ανάγκη για να αντιληφθείς τον λόγο παρουσίας και ύπαρξής τους.

Ας μάθουμε να αγκαλιάζουμε το ταξίδι με όλες τις ανατροπές, τις παραλλαγές και τις εκπλήξεις που περιέχει, αντί να παλεύουμε ασταμάτητα με τον παραλογισμό και την ματαιότητα που φαίνεται να το χαρακτηρίζουν.

Η διαδρομή μέσα στον λαβύρινθο δεν τελειώνει εύκολα. Ακόμη και όταν νομίζουμε πως όλα επιτέλους μπήκαν σε τάξη, κάτι θα προκαλέσει την αποκάλυψη περισσότερων αδιέξοδων και μπερδεμένων διαδρόμων.

Ίσως, η πορεία στον λαβύρινθο να είναι ένα ατέρμονο και σταθερό στοιχείο της ανθρώπινης εμπειρίας, από το οποίο δεν μπορούμε να δραπετεύσουμε όσο εύκολα θα θέλαμε.

Όμως, μπορούμε να πλοηγηθούμε μέσα σε αυτόν, μέσα από μία νέα οπτική. Ωφελιμότερη από την εστίαση στον παραλογισμό, στο αδιέξοδο και στην ματαιότητα.

Η αναζήτηση για νόημα δεν είναι ένας μοναδικός προορισμός. Είναι μια συνεχής εξερεύνηση.

Έχει να κάνει με την εύρεση σκοπού στην παύση, τη χαρά στο ταξίδι και τη σύνδεση με τη διαύγεια στη μέση του παραλόγου.

Έχει να κάνει με το να αγκαλιάζουμε το φαινομενικά ακατάστατο θαύμα του να είσαι άνθρωπος, ακόμα κι όταν η ζωή μοιάζει με ένα κοσμικό αστείο.

Το γέλιο μπορεί να αντηχεί εκκωφαντικά μέσα στο λαβύρινθο, αλλά είναι όμορφο και απελευθερωτικό. Είναι μια μελωδία που γεννιέται από το θάρρος και τη γενναιότητα να υπάρχεις αυθεντικά μπροστά στο άγνωστο και την άβυσσο.

Ας μην απελπιζόμαστε, όταν βρισκόμαστε χαμένοι μέσα στον λαβύρινθο.

Ας αγκαλιάσουμε την παύση.
Ας γράψουμε από την αρχή το σενάριο.
Ας αλλάξουμε την αφήγηση.
Ας αγαπήσουμε το ταξίδι.
Ώστε τελικά να κάνουμε την μεγάλη έξοδο από τα φθαρμένα βήματα της ματαιότητας και του αδιεξόδου.

Η ομορφιά του λαβύρινθου βρίσκεται στις απροσδόκητες ανακαλύψεις και τις συνδέσεις που έγιναν στην πορεία μέσα σε αυτόν.

Το νόημα της ζωής μπορεί να παραμένει ένα μυστήριο, αλλά το ταξίδι της εξερεύνησης, που τροφοδοτείται από περιέργεια και μια δόση παραλογισμού, είναι από μόνο του μια βαθιά και μεταμορφωτική περιπέτεια.

Εξάλλου, σε ένα σύμπαν γεμάτο άλυτους γρίφους για τα ανθρώπινα μάτια, η μεγαλύτερη περιπέτεια δεν βρίσκεται τόσο στο να βρούμε ακλόνητες απαντήσεις, αλλά στο θάρρος να θέσουμε τις ερωτήσεις, στο να εξερευνήσουμε τις πιθανότητες και δυνατότητες, και στο να απολαμβάνουμε, να χαιρόμαστε και να αγαπάμε κάθε βήμα της πορείας μας σε αυτό.

Ίσως, τελικά, αυτή είναι η πιο ουσιαστική πράξη από όλες : να αγκαλιάσουμε στρατηγικά τον παραλογισμό, να χορέψουμε ταγκό με το άγνωστο και να δημιουργήσουμε τη μελωδική συμφωνία του σκοπού μας μπροστά στο όμορφο, μπερδεμένο χάος της ζωής.

Η εξερεύνηση του προσωπικού λαβυρίνθου μπορεί να μας εκπλήξει με την αποκάλυψη κρυμμένων θησαυρών, γεμίζοντάς μας τελικά με αμύθητη χαρά, παρά το ότι χαθήκαμε στους διαδρόμους του. 

Αν θέλεις να διαβάζεις περισσότερα άρθρα σαν και αυτό, γίνε μέλος της παρέας μας, κάνοντας την εγγραφή σου στο NewsLetter του Compose a DreamLife.