Διαλογισμός ή Ενσυνειδητότητα (Meditation or Mindfulness)
Η σύγκριση ανάμεσα στις τεχνικές του διαλογισμού (meditation) και της ενσυνειδητότας (mindfulness) είναι κάτι που επικρατεί στις ημέρες μας, όμως είναι μία σύγκριση άστοχη που δημιουργεί περισσότερο μπέρδεμα από ότι αποσαφήνιση.
Τόσο οι τεχνικές του διαλογισμού, όσο και οι τεχνικές ενσυνειδητότητας που συναντούμε στον δυτικό πολιτισμό, αποτελούν αποκομμένα μέρη, των οποίων η προέλευση έχει τις ρίζες της σε αρχαία φιλοσοφικά και θρησκευτικά ρεύματα.
Πολλές από αυτές τις τεχνικές είναι απλοποιημένες ή και παραλλαγμένες εκδοχές, των αυθεντικών τεχνικών, προσαρμοσμένες στον εκάστοτε πολιτισμό και κλάδο της επιστήμης που τις αναπαράγει.
Ο δυτικός πολιτισμός προσπάθησε εδώ και εκατοντάδες χρόνια να προσεγγίσει την ουσία των θεμάτων της ανθρώπινης ύπαρξης, μέσα από την θεωρητική και επιστημονική ενατένιση. Μέσα από τις μελέτες και την παρατήρηση όμως, διαπιστώθηκε πως οι περισσότερες προσεγγίσεις υπολείπονταν των βαθύτερων ποθητών αποτελεσμάτων, παρά τη γνώση και την προσωπική εργασία που μπορεί να επένδυε κάποιος.
Έτσι, δεν ήταν λίγοι από τον κλάδο των ανθρωπιστικών επιστημών, που το ανήσυχο πνεύμα τους διψούσε για τα πολυπόθητα αποτελέσματα και τους οδήγησε στην μαθητεία και στην έρευνα των τεχνικών που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι πολιτισμοί. Και κυρίως οδηγήθηκαν στην εξερεύνηση των τεχνικών των ασκητικών μονοπατιών.
Και ήταν απόλυτα λογικό να ακολουθήσουν αυτές τις διαδρομές, καθώς οι άνθρωποι που βρίσκονταν σε αυτά τα μονοπάτια, φαινόταν πως είχαν νόημα, σκοπό, και αρμονία τόσο στον εσωτερικό τους κόσμο, όσο και στην συναλλαγή του εσωτερικού, με τον εξωτερικό κόσμο. Έμοιαζαν να βρίσκονται σε μία εσωτερική μακαριότητα.
Αν έχετε συναντήσει κάποιον ιδιαίτερο μοναχό από κοντά, σίγουρα γνωρίζετε τι περιγράφω.
Ακόμη και όταν συναντούμε ονόματα δυτικών επιστημόνων, πίσω από διάφορες τεχνικές διαλογισμού και ενσυνειδητότητας, η δημιουργία των τεχνικών αυτών, σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις, δεν ανήκει στα ονόματα αυτά.
Το ίδιο φυσικά ισχύει και στις πιο βαθιές θεωρίες και τεχνικές εξερεύνησης, κατανόησης και αυτογνωσίας του εαυτού, που έχουν ασπαστεί οι σύγχρονες ανθρωπιστικές επιστήμες, προσαρμοσμένα πάντα βέβαια στον δυτικό τρόπο αντίληψης και στις δυτικές ανθρώπινες ανάγκες.
Η ενσυνειδητότητα και ο διαλογισμός δεν μπορούν να συγκριθούν, καθώς θα ήταν σαν να προσπαθούσαμε να συγκρίνουμε μία ελιά με ένα πορτοκάλι.
Ναι, και τα δύο ανήκουν στο φυτικό βασίλειο, και τα δύο μπορούν να θρέψουν τον άνθρωπο, και τα δύο είναι καρποί δέντρων, αλλά στην ουσία τους χαρακτηρίζονται από μοναδικότητα τόσο ως προς την υπόστασή τους, όσο και ως προς τη σχέση του ανθρώπου μαζί τους, αλλά και τα οφέλη που μπορούν να του προσφέρουν.
Οι πρακτικές ενσυνειδητότητας, (mindfulness), παρότι ευρέως αποδίδονται στον βουδισμό, απαντώνται σχεδόν σε όλα τα αρχαία φιλοσοφικά και θρησκευτικά μονοπάτια. Όπως για παράδειγμα, πρακτικές στην πυθαγόρεια σχολή, πρακτικές μοναχισμού στον ελληνικό ορθόδοξο μοναχισμό, στον παραδοσιακό Ινδουισμό, στον Ταοϊσμό κλπ. .
Ο κύριος άξονας γύρω από τον οποίο κινούνται αυτές οι τεχνικές, στα διάφορα μονοπάτια, είναι η εστίαση της προσοχής, μέσω της αναπνοής, των αισθήσεων, της στοχευμένης κίνησης του σώματος και της συνειδητής εστιασμένης προσοχής στην εκτέλεση εργασιών, που προϋποθέτουν συνήθως κόπο μέσω χειρωνακτικών εργασιών, ή εξαιρετικά λεπτεπίλεπτων κινήσεων, και τόσα πολλά άλλα.
Στην αυθεντική τους μορφή οι τεχνικές αυτές δεν είχαν ως στόχο απλώς την χαλάρωση του νου και την εξισορρόπηση των συναισθημάτων.
Αποσκοπούσαν στη σμίλεψη του εγωισμού, αλλά και στην δημιουργία μίας άγκυρας, συνειδητής σύνδεσης με τον παρόντα χώρο και χρόνο, που αποσυνδέει τον νου και την καρδιά από το παρελθόν και το μέλλον, ούτως ώστε ο επίδοξος «διαλογιστής», μέσω της ησυχίας του νου και της καρδιάς, να μπορέσει απερίσπαστος και ελεύθερος από τον περιορισμό της μνήμης και του «ονείρου», να εισέλθει στα ενδότερα της ύπαρξής του. Και επιπροσθέτως να μπορέσει να επανέλθει με πλήρη επίγνωση στην πραγματικότητα στην οποία ζει η προσωπικότητά του, διατηρώντας τα οφέλη που αποκόμισε από την διαδικασία.
Αυτός είναι και ο λόγος που οι περισσότεροι διαλογισμοί ξεκινούν με μία προετοιμασία είτε μέσω της αναπνοής, είτε μέσω σύνδεσης με τις αισθήσεις, είτε με μία ολική ενατένιση και «έλεγχο» του σώματος, (body scanning), με σκοπό να κοπάσει ο θόρυβος που παράγεται από τον νου, την καρδιά και κάποιες φορές και το σώμα. Χωρίς αυτό βέβαια να αποκλείει την συλλογή αξιοποιήσιμων πληροφοριών που προκύπτουν από την καθαυτή εισαγωγική διαδικασία.
Φυσικά, τόσο οι τεχνικές διαλογισμού, όσο και οι τεχνικές ενσυνειδητότητας έχουν επίπεδα.
Για παράδειγμα, οι τεχνικές αναπνοής μπορεί να ξεκινούν από απλή συγκέντρωση και παρατήρηση της αναπνοής σε έναν αρχάριο, και μπορούν να φτάσουν στην επενέργεια της «αναπνοής» των ενεργειακών κέντρων, σωμάτων, και στα πιο προχωρημένα επίπεδα ακόμη και σε «διάδραση» με την «θεία πνοή".
Ή η σύνδεση με τις αισθήσεις ξεκινά σε έναν αρχάριο από την εστίαση της προσοχής και την αποδοχή της εισερχόμενης πληροφορίας, μέσω των βασικών σωματικών αισθήσεων, και σε έναν προχωρημένο διαλογιστή μπορεί να αποσκοπεί στο άνοιγμα των εσωτερικών ψυχικών αισθήσεων και ικανοτήτων.
Μερικά απλά παραδείγματα ενσυνείδητων τεχνικών, που η τεχνική τους βασίζεται στον σωματικό κόπο και στην «λεπτολογία», είναι το γέμισμα μίας μεγάλης δεξαμενής νερού, με νερό από το ποτάμι της παρακείμενης περιοχής, με τη χρήση μίας απλής κούπας. Ή το μάζεμα των πεσμένων πευκοβελονών σε έναν πευκόκηπο. Ή ο καθαρισμός για παράδειγμα 100 κιλών φακής. Και βέβαια, όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό με κάποια διαλογιστική πρακτική αναπνοής, προσευχής, μάντρα ή και απόλυτης σιωπής.
Ίσως από τέτοιων τύπων πρακτικές να προέκυψε και η φράση «βαριά η καλογερική».
Κάπως έτσι γεννήθηκαν οι γνωστές στον δυτικό πολιτισμό πρακτικές ενσυνείδητου περιπάτου σε ένα πάρκο, ενσυνείδητου φαγητού, ενσυνείδητης αναπνοής κλπ. .
Αντί να προσπαθούμε, λοιπόν, να συγκρίνουμε, ας δεχθούμε ως έχει το κάθε τι από τη φύση του.
Είναι προτιμότερο να εστιάσουμε στα οφέλη των τεχνικών αυτών, από το να προσπαθούμε να διυλίσουμε έναν κώνωπα, που δεν υπάρχει καν.
Μερικά από τα πρώτα οφέλη που προκύπτουν με τη συχνή εξάσκηση σε αυτές τις τεχνικές είναι :
- Μείωση του στρες και του άγχους
- Ρύθμιση της εστίασης και της προσοχής
- Σταδιακή εξισορρόπηση των συναισθημάτων
- Βελτίωση στην ποιότητα του ύπνου
- Αύξηση της αίσθησης βαθιάς χαλάρωσης
- Σταδιακή βελτίωση της αποδοχής του εαυτού και μείωση της αυτοεπίκρισης
- Βελτίωση της συναισθηματικής ανθεκτικότητας
- Ανάπτυξη σκεπτικής διαύγειας
Μέσα από έρευνες μεγάλων πανεπιστημίων και νοσοκομείων ανά τον κόσμο, έχει επίσης διαπιστωθεί πως οι τεχνικές αυτές έχουν αποτελέσματα και οφέλη και στον βιολογικό οργανισμό του ανθρώπου, όπως ενίσχυση του ανοσοποιητικού, μείωση της αρτηριακής πίεσης, ανάπτυξη του νευρικού συστήματος και μερών του εγκεφάλου και τόσα πολλά ακόμη.
Είτε επιλέξει κάποιος την προσευχή, είτε την σιωπή, είτε τη συνειδητή αναπνοή, είτε όποια πρακτική του ταιριάζει καλύτερα, το σημαντικό είναι να θυμόμαστε πως οι τεχνικές αυτές είναι ένας τρόπος τόσο αυτοφροντίδας, όσο και αυτοεξέλιξης αν το επιλέξουμε.
Αν χρειάζεσαι περισσότερες πληροφορίες για κάποια από τα είδη των τεχνικών διαλογισμού, την προέλευσή τους, αλλά και τα οφέλη και τις αντενδείξεις τους, μπορείς να τις βρεις εδώ.