Όταν δεν μπορείς να αλλάξεις τον κόσμο, άλλαξε τα συναισθήματά σου

Η αλλαγή αυτή είναι πιο εύκολη από ό,τι νομίζεις.

Όλοι—ακόμη και οι πιο προνομιούχοι ανάμεσά μας—έχουν συνθήκες που θα ήθελαν να αλλάξουν στη ζωή τους. Όπως, πολύ χαρακτηριστικά, είπε ο φιλόσοφος Βοήθιος, «Έχει κανείς άφθονα πλούτη, αλλά ντρέπεται για την άδοξη γέννησή του. Ένας άλλος έχει εμφανή αρχοντιά, αλλά λόγω της φτώχειας του θα προτιμούσε να είναι αφανής. Ένας τρίτος, πλούσια προικισμένος και με τα δύο, θρηνεί για τη μοναξιά μιας ανύπαντρης ζωής».

Και αυτή είναι μία αλήθεια που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο σε κάθε εποχή και κάθε πολιτισμό.

Πάντα θα υπάρχει κάτι που δεν θέλουμε, ή που θα θέλαμε να είναι αλλιώς.

Σκέψου τη δική σου ζωή. Κάτι που σου προκαλεί άγχος, αγωνία, ανησυχία ή θλίψη. Ή ακόμη και που απλά δεν σου αρέσει. Για παράδειγμα, ίσως δυσκολεύεσαι να βρεις τη δουλειά ή την καριέρα σου ενδιαφέρουσα και ικανοποιητική. Ή ίσως οι φιλίες σου δεν έχουν το βάθος που θα ήθελες και νιώθεις μοναξιά.

Πώς μπορεί να βελτιωθεί η κατάσταση;

Οι απαντήσεις είναι ποικίλες και ανάλογες του θέματος και του τρόπου που λειτουργεί ο καθένας, όπως : «Θα πρέπει να μετακομίσω, να βρω μια νέα δουλειά, να γνωρίσω νέους ανθρώπους».

Δηλαδή, με απλά λόγια, η λογική υποδεικνύει πως θα πρέπει να αλλάξεις τον έξω κόσμο για να τον κάνεις πιο υποφερτό, ικανοποιητικό και καλύτερο για εσένα.

Όμως, αυτό δεν είναι πάντα και τόσο εύκολο. Έτσι δεν είναι;

Πολλές φορές οι γενικότερες συνθήκες της ζωής μας, κάνουν ανέφικτες τέτοιου τύπου αλλαγές. Και σε κάποιες περιπτώσεις αυτού του τύπου οι αλλαγές δεν σηματοδοτούν απαραίτητα τη λύση, καθώς στις αποσκευές μας θα μετακινηθούν μαζί μας και τα υπόλοιπα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε.

Οπότε τι κάνουμε; Καθόμαστε αγκαλιά με το αδιέξοδο;

Φυσικά και όχι!

Θα σου αποκαλύψω έναν μυστικό τόπο που η επίγνωση της ύπαρξης και της τοποθεσίας του, θα αλλάξει το φίλτρο μέσα από το οποίο βλέπεις τις καταστάσεις και τη ζωή και θα μεταμορφώσει τον τρόπο που σχετίζεσαι τόσο με τον εαυτό σου όσο και με τον κόσμο και τις συνθήκες γύρω σου.

Ο τόπος αυτός βρίσκεται ανάμεσα σε δύο σημεία. Το πρώτο σημείο είναι οι συνθήκες του έξω κόσμου και στο δεύτερο είσαι εσύ και ο τρόπος που ανταποκρίνεσαι προς αυτόν τον κόσμο.

Σε αυτόν τον ενδιάμεσο χώρο έχουμε απόλυτη ελευθερία.

Είναι ο τόπος στον οποίο είμαστε ελεύθεροι, αδέσμευτοι και ανεπηρέαστοι τόσο από τις συνθήκες, όσο και από τον τρόπο λειτουργίας του ίδιου μας του εαυτού. Είναι ο χώρος εντός του οποίου ξυπνάει η σοφία και η χρησιμότητα, και υπάρχουν επιλογές, ακόμη και όταν είμαστε αντιμέτωποι με αδιέξοδα.

Μπορούμε, λοιπόν, να επιλέξουμε να αλλάξουμε τον κόσμο ή μπορούμε να ξεκινήσουμε από θέση ελευθερίας να προσεγγίζουμε αλλιώς τον τρόπο που παίρνουμε θέση μέσα σε αυτόν τον κόσμο. Γιατί, τώρα έχουμε έναν τόπο ελευθερίας, στον οποίο μπορούν να πατήσουν στέρεα τα πόδια μας, η σκέψη μας και το συναίσθημά μας. Ένα σημείο στο οποίο μπορούμε να αναπνέουμε ελεύθεροι πριν δράσουμε με όποιο τρόπο.

Υπάρχουν περιπτώσεις που η αλλαγή συνθηκών είναι εξαιρετικά δύσκολη, αλλά απολύτως αναγκαία, όπως σε περιπτώσεις κακοποίησης ή βίας. Και περιπτώσεις που η αλλαγή συνθηκών, είναι αρκετά εύκολη, όπως ξυπνάω κουρασμένη το πρωί, και απλά πηγαίνω για ύπνο νωρίτερα από το συνηθισμένο.

Όμως, πέρα από αυτά τα άκρα, υπάρχουν και γκρίζες περιοχές στο ενδιάμεσο, όπου η αλλαγή της πραγματικότητας μπορεί να είναι αδύνατη, ή απίστευτα δύσκολη, όσο κι αν προσπαθήσει κάποιος.

Όπως η διάγνωση μίας χρόνιας ασθένειας, για την οποία δεν υπάρχουν πολλά υποσχόμενες θεραπευτικές επιλογές. Ή η λήξη μίας συντροφικής σχέσης ως επιθυμία του ενός και όχι και των δύο συντρόφων. Ή η απασχόληση σε μία εργασία που φέρνει εκπλήρωση, αλλά υπάρχει ένας διευθυντής τοξικός, και η εταιρεία δεν επιθυμεί να προσφέρει στους εργαζόμενους έναν καλύτερο.

Σε τέτοιου είδους καταστάσεις, η αλλαγή του τρόπου με τον οποίο αισθανόμαστε, μπορεί στην πραγματικότητα να είναι πολύ πιο εύκολη από την αλλαγή της αντικειμενικής πραγματικότητας, ακόμα κι αν αρχικά αυτό φαίνεται αφύσικο.

Πολλές φορές τα συναισθήματά μας είναι έξω από τον έλεγχό μας, ακόμα και στις καλύτερες περιπτώσεις. Η χαρά, η αγάπη, ο έρωτας, ο ενθουσιασμός εμφανίζονται ξαφνικά και απρόσκλητα. Χωρίς τη δική μας εκούσια και συνειδητή επιλογή.

Και η απουσία ελέγχου σε αυτά, γίνεται ακόμη πιο έντονη κατά την διάρκεια κρίσεων ή ξαφνικών, επιβαλλόμενων συνθηκών, όπως προσβλητικές συμπεριφορές, αδικίες, προδοσίες και τόσα πολλά ακόμη.

Ένα μέρος της ευθύνης επί αυτών των καταστάσεων μη ελέγχου το έχει η βιολογία μας, όπως μας έδειξαν οι επιστημονικές έρευνες.

Για παράδειγμα, αρνητικά συναισθήματα, όπως ο φόβος (1) και ο θυμός ενεργοποιούν μέρη του εγκεφάλου μας, όπως την αμυγδαλή, η οποία αυξάνει την επαγρύπνηση απέναντι σε απειλές, και βελτιώνει την ανίχνευση και την αποφυγή κινδύνων, μέσα από την προώθηση ενεργειών όπως η μάχη, (fight), η φυγή (flight), και το πάγωμα / μη σκέψη (freeze).

Αυτή η λειτουργία ήταν εξαιρετικά αναγκαία και χρήσιμη, στα πρώτα χρόνια ύπαρξης των ανθρώπων, που ήταν αντιμέτωποι με φυσικά φαινόμενα και θηρευτές, ώστε να μην καταλήξουν να γίνουν το μεσημεριανό του λιονταριού.

Αν ο τότε άνθρωπος παρέμβαινε σε αυτές τις αυτοματικές λειτουργίες του εγκεφάλου του, και αφιέρωνε χρόνο να επεξεργαστεί τα συναισθήματά του, σίγουρα δεν θα είχε καλή κατάληξη και θα γέμιζε την κοιλίτσα κάποιου θηρευτή.

Αλλά στον σύγχρονο κόσμο, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν χρειάζεται να γίνεται παράκαμψη του συνειδητού και λογικού μέρους του εγκεφάλου από την αμυγδαλή. Καθώς το στρες, το άγχος και ο φόβος συνήθως είναι χρόνιες συναισθηματικές συνθήκες και όχι μόνο επεισοδιακές, λόγω απρόσμενων, απειλητικών και επικίνδυνων εξωτερικών γεγονότων.

Όμως, παρότι πλέον οι συνθήκες δεν απαιτούν τόσο συχνά τη λήψη δραστικών μέτρων, η λειτουργία παραμένει σε μεγάλο ποσοστό σε αυτήν την κατάσταση και δεν είναι εύκολη η πρόσβαση στην χαλάρωση, στην ηρεμία και στην ισορροπία. Μιας και ο όγκος των εργασιών είναι μεγάλος, τα dead line συσσωρεύονται, και οι υποχρεώσεις δεν χωρούν στον διαθέσιμο χρόνο, Πόσο μάλλον, όταν σε όλα αυτά προστίθενται καταστάσεις που προκαλούν θλίψη, απογοήτευση, θυμό.

Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, που αυτές οι χρόνιες καταστάσεις οδηγούν συχνά σε δυσπροσαρμόστους μηχανισμούς αντιμετώπισης των συνθηκών της σύγχρονης ζωής. Μηχανισμούς που, όχι μόνο αποτυγχάνουν να προσφέρουν μακροπρόθεσμη ανακούφιση, αλλά μπορούν να επιδεινώσουν τα προβλήματά μας μέσω του εθισμού, της κατάθλιψης και του αυξημένου άγχους.

Και όταν αυτού του είδους οι μηχανισμοί αντιμετώπισης αποτυγχάνουν κατ' επανάληψη, ο άνθρωπος μπορεί εύκολα να εγκαταλείψει τη διαχείριση των αρνητικών συναισθημάτων του και να καταφύγει στην, χωρίς νόημα, προσπάθεια αλλαγής του έξω κόσμου.

Οι αρχαίοι στοχαστές αναγνώρισαν αυτή τη δυσκολία, αλλά πίστευαν ότι μπορούμε να διαχειριστούμε τις αντιδράσεις μας αποτελεσματικά εάν έχουμε τα κατάλληλα εργαλεία. Οι Στωικοί πίστευαν ότι η ανθρώπινη λογική, ασκούμενη με επιμέλεια, μπορούσε να παρακάμψει τα σπασμωδικά συναισθήματα.

Αυτές οι ιδέες έχουν εμπνεύσει σύγχρονες σχολές ψυχοθεραπείας, όπως η ορθολογική συναισθηματική συμπεριφορική προσέγγιση και η γνωσιακή συμπεριφορική, που στοχεύουν στη δημιουργία πρακτικών στρατηγικών για να αλλάξουμε τις αντιδράσεις μας σε αρνητικές καταστάσεις στη ζωή μας, ώστε να είμαστε πιο ισορροπημένοι και τελικά πιο ευτυχισμένοι.

Η μετάβαση της λειτουργίας μας από τα δύο άκρα προς στον τόπο ελευθερίας, δεν είναι ούτε δύσκολη, ούτε εύκολη. Θέλει πρόθεση και συνειδητή επιλογή, ώστε σταδιακά να αρχίσει να γίνεται συνήθεια η παράκαμψη των αυτοματοποιημένων διαδικασιών.

Ο στόχος στην αλλαγή της συναισθηματικής μας λειτουργίας, δεν είναι να ακυρώσουμε τον εαυτό μας, μέσα από την άρνηση να βιώνουμε αρνητικά συναισθήματα. Αντιθέτως τους επιτρέπουμε να μας μιλήσουν, να μας θεραπεύσουν, να μας διδάξουν :

1. Δίνουμε χώρο και χρόνο στον εαυτό μας να νιώσει, όσα νιώθει. Ο χρόνος αυτός μας δίνει την ευκαιρία αντί να αντιδράσουμε σπασμωδικά, να μπορέσουμε να μπούμε στον τόπο ελευθερίας μας. Είναι λίγες οι περιπτώσεις που χρειάζεται να ανταποκριθούμε άμεσα ή και αυτοματικά.
2. Αποδεχόμαστε και αναγνωρίζουμε αυτό που νιώθουμε, αλλά δεν του επιτρέπουμε να κατακλίσει όλο μας το είναι. Το αφήνουμε να εκδηλώνεται στον χώρο που του αναλογεί. Μπορεί για παράδειγμα να νιώθουμε θυμό. Ένα μέρος του εαυτού μας είναι θυμωμένο. Ο υπόλοιπος εαυτός μας είναι μια χαρά και μπορεί να λειτουργήσει κανονικά. Να σκεφτεί, να πάρει αποφάσεις, να αναπνεύσει.
3. Αντί να κάνουμε βουτιά μέσα στα ατελείωτα γιατί, που προκαλεί η άρνηση, μπαίνουμε στην αποδοχή της πραγματικότητας. Έτσι και αλλιώς ήδη έχουν συμβεί τα γεγονότα. Ήδη βιώνουμε ό,τι βιώνουμε. Το να κάνουμε αποδοχή αυτού που συνέβη γύρω μας και μέσα μας, δεν σημαίνει πως εγκρίνουμε ως ορθό το ίδιο το γεγονός και τις συνέπειές του.
4. Αναγνωρίζουμε πως κάθε συναίσθημα εξυπηρετεί έναν σκοπό, και αντί να αφήσουμε το συναίσθημα να προκαλέσει ομίχλη και «πόνο», επιλέγουμε τον διάλογο μαζί του, ώστε να κατανοήσουμε τις ανάγκες μας τη δεδομένη στιγμή. Μπορεί να υπάρχει η ανάγκη να κλάψουμε, η ανάγκη να πάρουμε το χρόνο μας να αποδεχτούμε μία δύσκολη αλήθεια, ή ανάγκη για περπάτημα ή ακόμη και για ύπνο. Όποια και αν είναι αυτή η ανάγκη την αναγνωρίζουμε και δίνουμε την ελευθερία στον εαυτό μας να ανταποκριθεί σε αυτήν.
5. Επιλέγουμε την εξερεύνηση και την περιέργεια. Ο σκοπός, που φέρει εντός του κάθε συναίσθημα, είναι ο οδηγός μας σε αυτές τις καταστάσεις. Μας δίνει κατεύθυνση και πληροφορίες. Ποιο συναίσθημα βιώνω; Γιατί εμφανίστηκε; Τι μου λέει ο εαυτός μου μέσα από αυτό; Χρειάζεται να κάνω κάτι αυτήν την στιγμή ή απλά χρειάζεται να επιτρέψω στον εαυτό μου να νιώσει αυτό που νιώθει;
   Κάθε συναίσθημα εντός του φέρει μία εσωτερική αλήθεια.
   Για παράδειγμα, ο θυμός κουβαλάει το μήνυμα πως κάτι προκαλεί τις αξίες μας, ή πως υπάρχει έλλειψη σεβασμού στα όρια μας, ή γίνεται παραβίαση της δικαιοσύνης, όπως την ορίζουμε εμείς. Αντί να τον αφήσουμε να μας κατακλίσει, και να μας οδηγήσει σε σπασμωδικές αντιδράσεις, λαμβάνουμε το μήνυμά του και προχωράμε, στον κατάλληλο χρόνο, σε συνειδητές αλλαγές, όπου απαιτούνται, για να προστατέψουμε αποτελεσματικά όσα θίγονται.
6. Σε πιο σύνθετες καταστάσεις αναπτύσσουμε μία στρατηγική διαχείρισης της κατάστασης. Και αν δεν μας είναι εύκολο να βρούμε την κατάλληλη ή την πιο ωφέλιμη στρατηγική, αναζητούμε γνώση επί του θέματος και κατάλληλη βοήθεια.
7. Επιλέγουμε με ποιο συναίσθημα θέλουμε να ανταποκριθούμε στην κατάσταση. Όσο αφύσικο και αν ακούγεται αυτό, έχουμε την ικανότητα να επιλέξουμε και να υποστηρίξουμε ένα διαφορετικό συναίσθημα, που θα τροφοδοτήσει τις περαιτέρω ενέργειές μας επί όποιας κατάστασης.
   Δηλαδή, αν κάποια κατάσταση μου προκάλεσε θυμό και φόβο. Επιλέγω να ανταποκριθώ μέσα από την ηρεμία, ή την εγγύτητα, ή την τόλμη.
   Αυτή η επιλογή δεν είναι απλά για να επιδείξουμε ανωτερότητα επί των καταστάσεων.
   Για παράδειγμα, κάποιος μας φέρεται ύπουλα και επιβάλει επάνω μας αδικία. Αν ανταποκριθούμε με θυμό, οργή, απέχθεια θα έχουμε συντονιστεί με τις δικές του συχνότητες και θα έχουμε γίνει ένα με αυτές. Αν όμως, επιλέξουμε άλλες συχνότητες, όχι μόνο θα διατηρήσουμε διαύγεια και θα αναπτύξουμε στρατηγική, αλλά θα προστατέψουμε τον εαυτό μας και από πιθανή αλλοίωση του. Και αυτός είναι ο τρόπος που υπερασπιζόμαστε την ελευθερία και την εξέλιξη μας σε κάτι καλύτερο από ό,τι είμαστε και από ό,τι είναι ο κόσμος γύρω μας.

Το γεγονός πως ο κόσμος γύρω μας δεν αλλάζει εύκολα, δεν σηματοδοτεί πως χρειάζεται να γίνουμε και εμείς σαν αυτόν για να επιβιώσουμε συναισθηματικά.

Ο φιλόσοφος Βοήθιος είναι ένα από τα εξαιρετικά παραδείγματα ανθρώπων που έζησαν με αυτόν τρόπο ζωής. Βρισκόταν σε ένα κελί φυλακής περιμένοντας την εκτέλεση του, με την κατηγορία της προδοσίας από τον Οστρογότθο βασιλιά Θεόδωρο — ένα έγκλημα για το οποίο πιθανότατα δεν ήταν ένοχος, αλλά για το οποίο τελικά εκτελέστηκε. Κατά την αναμονή αυτή, μας είπε πως «κάθε πατρίδα είναι ευτυχισμένη, αν αντέχει την ηρεμία» και «η ευτυχία είναι μια κατάσταση του νου, όχι του κόσμου».

Το να αλλάξει ο κόσμος γύρω μας, για να είμαστε καλά είναι μία μάταιη προσδοκία. Το να αλλάξουμε εμείς και να περιμένουμε να αλλάξει και ο κόσμος γύρω μας, σε πολλές περιπτώσεις αποδεικνύεται επίσης μάταιο. Αν όμως αλλάξουμε το πως ο εσωτερικός μας κόσμος βιώνει τον κόσμο, τότε θα αλλάξει το πρόσημο της συνολικής μας ενέργειας, και πολύ περισσότερο η εμπειρία της ζωής.

Έχουμε επιλογές. Και το σπουδαίο είναι πως έχουμε την επιλογή να εισερχόμαστε σε έναν τόπο που μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι, και ελεύθερα να επιλέξουμε πως θα σχετιστούμε με αυτόν τον κόσμο.

Αυτός ο ελεύθερος τόπος δεν λύνει τα προβλήματα, ούτε αλλάζει μαγικά τις καταστάσεις. Μας εξασφαλίζει όμως το δικαίωμά μας στο να επιλέγουμε την παιδεία μας, να διατηρούμε την καλλιέργειά μας, να εξελίσσουμε τη συνείδησή μας, να επιλέγουμε κινήσεις με μακροπρόθεσμα οφέλη, και όχι απλά να αναζητούμε πρόσκαιρες ανακουφίσεις ή άλογες ενέργειες επιβίωσης.

Έχουμε δικαίωμα να είμαστε ελεύθεροι και να επιλέγουμε το πως θέλουμε να αισθανόμαστε.

Ο συναισθηματικός μας κόσμος δεν χρειάζεται να είναι μια άβυσσος που μας καταπίνει ανελέητα. Μπορεί να μεταμορφωθεί σε έναν τόπο ευφυούς σοφίας, ευημερίας και ευτυχίας.

( Σημείωση (1) Για όσους ενδιαφέρονται οι τελευταίες επιστημονικές έρευνες, που είναι ακόμη σε εξέλιξη, δείχνουν πως ο φόβος ενεργοποιεί ένα άλλο μέρος του εγκεφάλου και όχι απλά την αμυγδαλή. Οι έρευνες αυτές είναι πολλά υποσχόμενες και ίσως επιφέρουν μεγάλες αλλαγές σε όσα έχουμε κατανοήσει περί του φόβου, την φαρμακολογία για το άγχος και τις κρίσεις πανικού, αλλά και στην οριστική αντιμετώπισή τους)

Αν θέλεις να διαβάζεις περισσότερα άρθρα σαν και αυτό, γίνε μέλος της παρέας μας, κάνοντας την εγγραφή σου στο NewsLetter του Compose a DreamLife.